Ogólnopolska konferencja naukowa „1944. Rok zawiedzionych nadziei”

14 listopada 2024 r. Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie i Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Przemyślu zapraszają na ogólnopolską konferencję naukową „1944. Rok zawiedzionych nadziei”.

Wydarzenie odbędzie się o godz. 10:00 w uczelnianej auli (ul. Książąt Lubomirskich 4).

W bieżącym roku przypada 80. rocznica wkroczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Armii Czerwonej, akcji „Burza” przeprowadzonej przez Armię Krajową i wybuchu Powstania Warszawskiego. W 1944 r. rozpoczyna się też proces instalowania władzy komunistycznej w Polsce. Dlatego też planowane przez Oddział IPN w Rzeszowie spotkanie naukowe stanowić będzie dobrą okazję do podsumowania stanu badań nad wydarzeniami przełomowego w najnowszej historii Polski 1944 roku, kończącego okupację niemiecką i stanowiącego preludium do nowej, tym razem sowieckiej dominacji. Pomimo upływu 80 lat od tych zdarzeń znaczenie zainicjowanych wówczas zmian politycznych i społecznych, także w obliczu zachodzących obecnie wydarzeń – wymaga pogłębionej refleksji w oparciu o badania o charakterze porównawczym, analitycznym czy problemowym. Nie znaczy to jednak, iż organizatorzy konferencji odrzucają a priori zagadnienia mieszczące się w kategorii case studies. Tym bardziej, że wspomniany 1944 r. zwiastował ogromny katalog zmian o fundamentalnym znaczeniu dla polskiej państwowości, wprowadzany z użyciem terroru i nasilającej się propagandy, bez oglądania się na losy przeciwstawiających się mu osób czy środowisk.

Konferencja odbędzie się w Przemyślu, mieście nabierającym w pojałtańskich realiach ważnego znaczenia. Mając to na uwadze, pragniemy podczas konferencji podjąć następujące zagadnienia badawcze, z uwzględnieniem najnowszych ustaleń i nieznanych dotychczas źródeł, zarówno w wymiarze międzynarodowym, ogólnokrajowym, jak i regionalnym.

Proponowane obszary badawcze:

• sprawa polska na arenie międzynarodowej,
• sytuacja w okupowanym kraju (polityczna, wojskowa, społeczna i gospodarcza),
• wysiłek zbrojny żołnierza polskiego na frontach kończącej się II wojny światowej,
• kwestie narodowościowe i religijne,
• „nowa władza” i jej plenipotenci,
• studia o charakterze biograficznym i środowiskowym.

PROGRAM KONFERENCJI:

• godz. 10.00 otwarcie konferencji

Polskie Siły Zbrojne na froncie zachodnim

• 10.10–10.30 dr Piotr Chmielowiec (IPN w Rzeszowie), 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa w operacji „Market–Garden”
• 10.30–10.50 dr Mirosław Surdej (IPN w Rzeszowie), Walki 1. Dywizji Pancernej na froncie zachodnim
• 10.50–11.10 dr Anna Marcinkiewicz–Kaczmarczyk (IPN w Warszawie), Pomocnicza Służba Kobiet. Wybrane aspekty
• 11.10–11.40 przerwa kawowa

Akcja „Burza” i działania wojenne na ziemiach polskich

• 11.40–12.00 prof. dr hab. Grzegorz Ostasz (Politechnika Rzeszowska), Militarne aspekty akcji „Burza” w Rzeszowskim Podokręgu AK
• 12.00–12.20 dr Wojciech Grott (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku), Akcja „Burza” i działalność Polskiego Państwa Podziemnego w polskojęzycznej propagandzie niemieckiej Generalnego Gubernatorstwa
• 12.20–12.40 dr Piotr Rapiński (Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi), Szachownice i gwiazdy. 1. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa” i jego działania na froncie: sierpień – wrzesień 1944 r.

Straty wojenne

• 12.40–13.00 dr hab. Dariusz Iwaneczko (IPN w Rzeszowie, PANS w Przemyślu), Stosunek Rządu RP na uchodźstwie do sprawy odszkodowań wojennych
• 13.00–13.20 Wojciech Stącel (Muzeum Regionalne w Stalowej Woli – Muzeum COP), Zakłady Południowe w Stalowej Woli w 1944 r.
• 13.20–14.20 przerwa

Początek instalowania władzy komunistycznej na ziemiach polskich

• 14.20–14.40 prof. dr hab. Mirosław Golon (IPN w Bydgoszczy, Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu), Sowiecki terror i represje wobec struktur Polskiego Państwa Podziemnego w 1944 r.
• 14.40–15.00 dr Paweł Fornal (IPN w Rzeszowie), Powstanie i działalność Resortu Bezpieczeństwa Publicznego w Polsce „lubelskiej”
• 15.00–15.20 dr Grzegorz Michalak (badacz niezależny), Ekspatriacja polskich ewangelików z Wileńszczyzny jako element likwidacji dziedzictwa Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez ZSRS
• 15.20–15.40 dr Elżbieta (s. Monika) Albiniak (IPN w Warszawie, CSDP – Zgromadzenie Sióstr Opatrzności Bożej), Zawiedzione czy spełnione nadzieje? Siostry Opatrzności Bożej w 1944 r.
• 15.40–16.00 Artur Brożyniak (IPN w Rzeszowie), Powiat dobromilski w 1944 r.
• 16.00 dyskusja i zakończenie konferencji

Zebrane artykuły pokonferencyjne zostaną opublikowane w ramach rzeszowskiej serii wydawniczej IPN jako monografia wieloautorska. Gotowe teksty do publikacji, zgodne z instrukcją wydawniczą IPN zamierzmy zgromadzić w terminie do 31 stycznia 2025 r.